อรรถกถาอันตราปรินิพพายีบุคคล

วินิจฉัยในนิเทศแห่งพระอนาคามี ผู้ชื่อว่า อันตราปรินิพพายี-
บุคคล. คำว่า "อุปฺปนฺนํ วา สมนนฺตรา" ความว่า เป็นกาลติดต่อกัน
กับการเกิดขึ้นบ้าง. คำว่า "อปฺปตฺตํ วา เวมชฺฌํ อายุปฺปมาณํ" ความว่า
ยังไม่ถึงประมาณท่ามกลางอายุบ้าง อธิบายว่า ยังไม่ถึงท่ามกลางอายุ ท่านย่อม
ยังอริยมรรคให้เกิดขึ้นแล้ว แล้วปรินิพพาน. ก็เนื้อความว่า "เวมชฺฌํ ปตฺตํ"
แปลว่า ถึงท่ามกลางบ้าง บัณฑิตพึงทราบโดยการกำหนดด้วย "วา" ศัพท์.
พระอนาคามีผู้อันตรายปรินิพพายี 3 จำพวก เป็นอันสำเร็จแล้วด้วยประการ
ฉะนี้. คำว่า "อุปริฏฺฐิมานํ สญฺโญชนานํ" ได้แก่ อุทฺธัมภาคิยสังโยชน์
5 เบื้องบน หรือได้แก่ กิเลส 8. บทว่า "ปหานาย" ได้แก่ ยังมรรค
ให้เกิดขึ้นเพื่อต้องการละสังโยชน์เหล่านั้น.
สองบทว่า "อยํ วุจฺจติ" ความว่า บุคคลนี้ คือ ผู้เห็นปานนี้ ท่าน
เรียกว่า อันตรายปรินิพพายี เพราะปรินิพพานในระหว่างท่ามกลางแห่งอายุนั่น
เทียว.
จบอรรถกถาอันตราปรินิพพายีบุคคล

[53]

อุปหัจจปรินิพพายีบุคคล

บุคคลชื่อว่า อุปหัจจปริ-
นิพพายี เป็นไฉน ?

บุคคลบางคนในโลกนี้ เพราะความสิ้นไปรอบแห่งโอรัมภาคิยสัญโญชน์
ทั้ง 5 มีกำเนิดเป็นอุปปาติกะ ปรินิพพานในเทวโลกชั้นสุทธาวาสนั้น มีอัน

ไม่กลับจากโลกนั้นเป็นธรรมดา บุคคลนั้น ย่อมยังอริยมรรคให้เกิดขึ้น เพื่อ
ละสัญโญชน์อันมีในเบื้องบน เมื่อล่วงพ้นท่ามกลางกำหนดอายุบ้าง เมื่อใกล้
จะทำกาลกิริยาบ้าง บุคคลนี้เรียกว่า อุปหัจจปรินิพพายี.

อรรถกถาอุปหัจจปรินิพพายีบุคคล

วินิจฉัยในนิเทศแห่งพระอนาคามี ผู้ชื่อว่า อุปหัจจปรินิพพายี-
บุคคล. คำว่า "อติกฺกมิตฺวา เวมชฺฌํ อายุปฺปมาณํ" ได้แก่ก้าวล่วงเลย
ท่ามกลางประมาณแห่งอายุ. คำว่า "อุปหจฺจ วา กาลกิริยํ" ได้แก่ ใกล้
จะทำกาลกิริยา อธิบายว่า จวนจะสิ้นอายุแล้ว . คำว่า "อยํ วุจฺจติ" ความ
ว่า บุคคลนี้ คือ ผู้เห็นปานนี้ ท่านเรียกว่า อุปหัจจปรินิพพายี เพราะก้าว
ล่วงเลยท่ามกลาง 500 มหากัปแห่งอายุ อันมี 1,000 มหากัปเป็นประมาณ
ในอวิหาภูมิทั้งหลายก่อน แล้วจึงตั้งอยู่ในกัปที่ 600 มหากัปหรือที่ 700
มหากัป หรือที่ 800 มหากัป หรือที่ 900 มหากัป หรือที่ 1,000 มหากัป
อย่างใดอย่างหนึ่งนั่นแหละ แล้วจึงบรรลุพระอรหัต และปรินิพพานด้วย
กิเลสปรินิพพาน.
จบอรรถกถาอุปหัจจปรินิพพายีบุคคล

[54]

อสังขารปรินิพพายีบุคคล

บุคคลชื่อว่า อสังขาร-
ปรินิพพายีเป็นไฉน ?